Şixraş nedir? (Kürdçe bilmeyenler için yazalım: X ğ olarak okunur.)
Pazarcık’ın en eski Alevi ocağıdır. Ocağın bilinen 400 yıllık bir geçmişi var. Pazarcık’ta Şixraşon isimli bir köy de vardır.
Sînamilî aşiretinin de en büyük kollarından biridir. Sadece Pazarcık’ta Şixraş koluna mensup 25 köy vardır. (Gelecek ay yeni bir kitabım çıkıyor. Kitapta Pazarcık’taki Şixraş köylerinin tam listesini bulabilirsiniz.)
Şixraşon Ocağı’nın adı beytlerde de geçer. Örneğin:
Daste gûlî minî raş a
Gûl da çinî maş ba maş a
E ki core ma bige
Ocoxe Şixraş a
Pazarcık’a İlk Geliş
Ali Donat Şixraşon Ocağı’nın bir üyesi… 60’lı yaşlarda olan Donat, ocağın Pazarcık’a ilk gelişini ve nerelerde kaldıklarını şöyle anlatıyor:
“Aile 1600’lerde Pazarcık’a geliyor. Çadır ve hoxlarda kalıyorlarmış. Kışın Çoyî Tûte’deki Xirêwa mevkiisinde iki ay kalıyorlarmış. Sonra Dowûdon köyündeki Xirêwa mevkiisine gidiyorlarmış. İlkbaharda kar eriyince de Engizek dağına gidiyorlarmış. Orada da şu yaylalarda kalıyorlarmış: Hole Haycon, Yilon e, Masîla, Goksiye, Domircixe, Yoype ve Nolê Goz. Bu durum uzun yüzyıllar böyle devam etmiş. Sonra yavaş yavaş kışın köylere, yazın yaylaya gitmeye başlamışlar. O nedenle mezarlarımız da değişik yerlerdedir. Örneğin Orice Dada’nın mezarı Damirçone Juri’da (Dowûdon’un yanındaki) bir qowun (kubbe) içindedir.”
Mehmet Yenialtun da Şixraşon Ocağı üyesi. Mehmet benim çocukluk arkadaşım. Mehmet de bu konuda şu bilgiyi veriyor:
“Ocak iki ana aileden oluşuyor: Mistawalon ve Haycon. Haycon adını mevkii isimlerinde de görüyoruz. Örneğin Çoyî Tûte’de ilk yerleştikleri Xirêwa mevkiisinde Ore Haycon var. O dönem katliamlardan kaçıp sık ormanların içinde saklanıyorlar. Dede nereye gelirse talip beraber gelir. O dedeler rahatına düşkün insanlar değillerdi. Çalışkandı. Toplumun bugüne gelmesinde onların öncülüğü ve çabaları önemli rol oynadı. Yine Alevi hukukunun devlet hukukunun üstünde olması da toplumu birarada tutan çok önemli bir temel olmuştur.”
Şixraşon Ocağı’na Üye Olan Dada Aileleri ve Yaşadıkları Köyler?
Mehmet Yenialtun, Pazarcık ve Elbistan’da Şixraşon Ocağı’na üye bine yakın aile olduğunu, ancak hepsinin değil, bazı ailelerin yol hizmetini yaptığını anlatıyor. Mehmet bu aileleri ve yaşadıkları köyleri sayıyor:
Molê Mamadke: Oyle Mamadke ve Miste Mamadke kardeşti. Dî Mûse’ye yerleştiler. Oradaki inanç hizmetini yaptılar.
Memik: Antep’teki ormanda türbesi var. Memik bizim sülaledendir. Şixraşonların Mistawalon ailesinden. Antep’te Memik ismi çoktur. Hep o dedemizin ismidir.
Samî Dorke ve Eşi Mowûş: Aylason köyünde oturuyorlar. Hayattalar ve hizmeti sürdürüyorlar. Felç olan, eli-ayağı tutmayanlar oraya gidiyorlar.
Salwarê Dore: Esmepûr’da oturuyordu. Babamın halasıdır. Tirs da girt (korku alıyordu). Mezarı Esmepûr’da. Korkan insanlar yanına giderdi.
Oyle Mistke: Esmepûr’un Dondikon mezrasında yaşadı. Orada hakka yürüdü. Talipleri olan, cem yürüten bir ocaktı. Pirlik yaptı. Ondan sonra oğlu Topik Dada pirlik yaptı.
Ali Donat da Elbistan’da Molê Saydî Hallêc (Dedeoğlu) ailesinin Şixraşon Ocağı’na üye olduğunu ve yüzlerce yıldır yol hizmetini yaptıklarını anlatıyor. Yine Elbistan’daki Şixraş köylerini de şöyle sıralıyor: “Qopon, Doşlix, Mîroylon, Nargala, Axcaşar, Zardakeş, Kuliye ve Malaw.”
Şixraşon Ocağı’na Dair Notlar
400 yıl az bir zaman değil. Katliamlardan kurtul, sık ormanlar içinde yabani hayvanlarla içiçe yaşa. Bu yabani yaşam içinde Alevi hukukunu tüm toplumla beraber yaşat… Gerçekten bunlar sıradan durumlar değil…
Çıkacak yeni kitabımda ocağımızın aile ağacını yayınlayacağız. Yine yol hizmeti yapan dada ve anaların mezarları nerede? Atê Mowûş, Oyle Oric, Dorke Êlî, Oyle Mistke, Doxane Hemad, Olî Dada ve diğer yol erenlerini de anlatacağız…