Efrin halkının uğradığı zulmün son bulmasını dilediler

İnanışları gereği yaz ve kış aylarının ortasına denk gelen dönemlerde, 40 gün boyunca oruç tutan Êzidîler, oruç bitiminde ise, “Cejna Çileyê Zivistanê (Kış Kırkı Bayramı)” ve “Cejna Çileyê Havînê (Yaz Kırkı Bayramı)”nı kutlar. Yaz Kırkı Orucu, her yıl 24 Haziran’da başlayıp 2 Ağustos’ta bitiyor. Êzidî toplumunda asıl olarak din âlimi statüsündeki kişilerin 40 gün boyunca tuttuğu orucun bayramı olmakla birlikte, isteyenler de bu orucu tutabiliyor. Kış Kırkı Orucu da 24 Aralık’ta başlayıp, 2 Şubat tarihinde son buluyor.

Êzidî toplumunun yılda iki kere kutladığı bu bayramlar, toplum için iyiye giden iklim koşullarına göre ortaya çıkmış. Yaz Kırkı Orucu’nun sonunda kutlanan bayram, yazın kavurucu sıcaklığının getirdiği kuraklığın artık biteceği müjdesini verirken, Kış Kırkı Orucu ise, havaların ısınmaya başladığının müjdesini verir.

Söz konusu tarihler gece ve gündüzün uzayıp kısalması ile de ilişkili. Yaz Kırkı Bayramı, gecelerin uzamasının başlangıcı iken, Kış Kırkı Bayramı ise gündüzlerin uzamasının başlaması olarak kabul edilir.

Êzidî toplumun Kış Kırkı Bayramı’nı nasıl kutladıklarını yerinde görmek için Mezopotamya Ajansı (MA) olarak biz de Borik micemması ile Şengal dağının arasında kalan, fakat dağa daha yakın konumlandırılan Şerfeddîn Kubbesi ve mezarlığına gittik.

Şerfeddîn Kubbesi’nin Êzidîler için önemi büyük. Çünkü Şerfeddîn Kubbesi, Şêxan mıntıkasında bulunan ve Êzidîlerin hac mekânı olan Laleş Kubbesi’nden sonraki en büyük kubbe olarak kabul ediliyor. Laleş’te hacdan dönen Êzidîler, Şengal’de Şerfeddîn’i ziyaret eder. DAİŞ’ten sonra Şerfeddîn Kubbesi’nin önemi daha da artmış durumda, çünkü DAİŞ’in Şengal saldırısından sonra Laleş’te kısmî hac ziyareti yapılırken, Şerfeddîn ise güvenli bir hac mekânına dönmüş durumda.

Sabahın erken saatlerinde binlerce insanın geldiği Şerfeddîn Mezargahı’na gittiğimizde diğer bayramlara benzer bir tabloya şahit olduk. Êzidî toplumunda, bayram günlerinde günlük yaşam adeta mezargaha taşınır. Saatlerce süren bir yas ve ibadet ritüeli gerçekleştiren Êzidîler, ölülerinin hayrı için evlerinde yaptıkları yemekleri, meyve-sebze ve çeşitli içecekleri ziyaret ettikleri mezarlıkta dağıtır. Aileler yine “Êzidî Hası (Xasê Êzidî)” olarak isimlendirilen Şerfeddîn’in payını da kubbenin içine bırakır.

Ellerinde kaybettikleri yakınlarının fotoğrafları ile mezarları başında toplanan aileler, sarı-kırmızı-yeşil renklerden oluşan puşîleri yakınlarının mezar taşına bağlayıp, ağıtlar yakar. Yine yakınlarını yitirdikleri gün yakılan ağıtların kaydedildiği kasedi getirip, mezarları başında çalar. Bu kasede her bayram yeni ağıtlar eklenir.

Mezarlıkta dileyen herkesin oturabileceği sofralar da kurulur. Bu bayram hayır amaçlı yemek verenlerden ikisi, Gohbel ve Borik micemaalarında oturan Mercan ve İsmail Berekat Zero adlı kardeşler.

Mezargahta karşılaştığımız ailelerden biri Tilbenat micemmasından Xişma ailesi. Aile, DAİŞ’in 3 Ağustos 2014’teki katliamında yaşamını yitiren çocukları Ferhan Elyas’ın (28) mezarını ziyarete gelmiş. Ferhan’ın çerçeveletilmiş fotoğrafını taşıyan annesi Şîro Xişma, bir yandan ağıt yakarken bir yandan da oğlu için getirdiği yiyecekleri dağıtmadan önce tasnif etmer uğraşı içerisinde. Ferhan’ın iki çocuklu 25 yaşındaki eşi Narîn de, bağdaş kurduğu eşinin mezarı başında elleriyle yüzünü kapatmış halde kısık bir sesle ağıt yakıyor.

Hemen yanı başımızda iki yıl önce henüz 22 yaşında iken geçirdiği trafik kazasında yaşamını yitiren Hisên Xidir’in mezarı başında toplanan ailesi var.

Mezargah’ın diğer ucunda ise, yakın zamanda yaşamına son veren 20 yaşındaki Nafîa Silêman’ın yadsını tutun ailesi ve yakınları toplanmış. Federal Kürdistan Bölgesi’ndeki kampta kaldıklarını belirten anne Neam Feqîr, kızlarının kendi toprağında gömülmesi için cenazeyi Şerfeddîn Mezargahı’na getirdiklerini anlattı.

Mezarlık ziyaretinin ardından Şerfeddîn Kubbesi’ne geçen Êzidîler, kubbenin her bir girişindeki kapıyı bir kez öpüp, yine kubbeden sorumlu din alimi Micewrê’nin elini öpüyor. Micewrê de elini öpen herkesin aynı şekilde elini öperek karşılık veriyor. Bu seramoniden sonra ise dualar edilmeye başlanıyor.

Dua eden Êzidîler, inanışları doğrultusunda dünyanın temel elementlerini simgeleyen renkli bezlere de dileklerinin yerine gelmesi için düğüm atıyor.

Tüm dünyaya barış ve huzur gelmesi için dualar edilip, dileklerde bulunurken, Türkiye ve bağlı ÖSO güçlerinin 15 gündür saldırısı altında bulunan Efrîn halkı da unutulmadı. Efrîn için dua eden kadınlardan biri olan Nura Hecî’nin dudaklarından “Şerfeddîn onları da korusun. Bu ferman ve tufanı bir an önce bitirsin. Bizim başımıza gelen onların da başına gelmesin. Bu attığım düğüm de Efrîn halkı için olsun” cümleleri döküldü.

Bir diğerinin dilinden dökülen ise, “Ya Şerfeddîn sen DAİŞ’in elindeki esirlerimizi kurtar. Efrîn’deki kadın ve çocukların üzerine yağan bombaları ve tufanı durdur. Katilleri kahret. Dünya barış ve huzurlu olsun. Senden tek dilediğimiz budur” sözleri.

Şerfeddîn Kubbesi’nin Micêwrî olan Şêx Îsmaîl Behrî de, Efrîn halkı için hayır duası yaptı. Micêwir Behrî, Efrin halkı için “Kim ki toprağı ve şerefi için savunma yapıyorsa, biz ona duacıyız. Efrîn’deki halk da namusu ve toprağı için savaşıyor. Yüreğimiz onlarladır. Orada da Êzidîler zor durumdadır. Umut ediyoruz ki onlar kazanacak, başkasının toprağına ve namusuna göz dikenler kaybedecek” duasında bulundu.