Manisa Turgutlu’ya bağlı Çepnidere köyünde yaşayan Çepni Alevi kadınlar Ana Fatma’ya ilişkin duygularını anlattı. Ana Fatma için, ‘ayın nuru’ ifadesini kullanan kadınlar, yaşamlarının bir çok alanında Ana Fatma ismini kullandıklarını ve aya yüzlerini dönerek kendisi için dua ettiklerini belirterek, “Çınar yaprağı, incir yaprağı beş yapraktır ve ona Ana Fatma’nın eli derler. Üstüne basmayız. Ayrıca cemlerimizde Ana Fatma için semah döneriz” dediler.
Alevilerin matem ayı olarak bilinen Muharrem ayı 6 Ağustos’ta Masum-u Pak orucuyla başladı. 6-7-8 Ağustos olmak üzere üç gün sürdü. Bugün (9 Ağustos) ise 12 gün sürecek Muharrem Orucu başladı. Oruç sonrası 21 Ağustos’ta aşure paylaştırılacak. Muharrem Orucu öncesi Masum -u Paklar Orucu olarak 3 gün yapılan ibadetin bir günü yöreden yöreye farklılık göstermekle birlikte Ana Fatma Orucu olarak tutuluyor.
Kadınları temsilen bir gün de mazlumların anası olarak ifade bulan Ana Fatma orucu tutulur. Bu oruç ise üç günlük Masum-u paklar orucunun ardından bir gün tutulur. Aynı zamanda 12 imamlara atfen, 12 gün süren Matem orucunu karşılamak niyetiyle de tutulur. Bu orucu genellikle kadınlar tutar.
Çepni Alevi kadınlar içinde büyük önem arz eden Ana Fatma orucunu anlatan kadınlar günlük yaptıkları işlerden ibadete ve semaha kadar Ana Fatma’nın kendileri için kutsal olduğuna işaret etti. Kadınlar ayrıca Çepni Alevilere özgü olarak cem ibadetinde Ana Fatma semahı ve figürleri olduğunu kaydettiler.
“OCAĞI YAKARKEN, İŞ YAPARKEN ANA FATMA’NIN İSMİNİ ANARIZ”
Çepni Alevi kadınlardan Şerife Karayel günlük rutin işlerinden ibadetlerine kadar Ana Fatma’nın yaşamlarının her alanında kendisini var ettiğine değinerek, “Köyde bir iş tutarken Ana Fatma’ın adı ile dua ederiz. ‘Fatma Ana’nın eli olsun, şifaları bizi bulsun; onun gördüğü katliamları, acıları görmeyelim’ deriz. Ocağı yakarken elimiz Fatma Ana’nın eli olsun diye okuruz. Onun hayrına lokmalar yaparız. Mesela üç defa pişirdiğimiz pişinin yağından sac ayağına üç defa dökeriz ve üç defa Fatma Ana’nın eli olsun deriz” diye konuştu.
“AYA BAKTIĞIMDA ANA FATMA’YI GÖRÜRÜM”
Karayel, sabah erkenden ve gece geç saatlerde çocukları görmeden Ana Fatma’ya dualar ettiğini kaydediyor. Kareyel, “Fatma Ana’ya karşı elimi açarım bütün duaları hep okurum. Çocuklarıma dert vermesin, zorluk görmeyelim; Fatma Ana’nın elleri üzerimizde olsun derim. Aya baktığımda onu Fatma Ana’ya benzetirim, nur derim” diyerek duygularını ifade ediyor.
“ÜÇ BACI ANA FATMA SEMAHI DÖNERİZ”
Çepni Alevilere özgün olarak Ana Fatma semahı olduğunu söyleyen Karayel, üç kadının bu semahı döndüğünü ifade ederek, “Cemlerimizde üç bacı yaparız. Fatma Ana’nın semahı dediğimizde üç bacı kalkarız semahı döneriz. Biz annemizden otantik olarak ne gördüysek aynı onu sürdürürüz. Onlar bizim cem semahımızdır, hizmet semahımızdır. Hiç arkamızı geri dönmeden geri geri çarkımızı döneriz” diye belirtiyor.
“ÇINAR’IN, İNCİR’İN YAPRAĞI FATMA ANA’NIN ELİDİR, BASMAYIZ”
Karayel çınar ve incir ağacının beşli olan yapraklarının kendileri için Ana Fatma’nın eli olarak göründüğüne dikkat çekerek bu yapraklara basmaktan kaçındıklarını dile getirdi. Karayel şöyle devam etti:
“Çınar ve incir ağacının yaprağı beş yapraktır. Biz Fatma Ana’nın elleri deriz, ona benzetiriz. Nerede görsem onun alır bir kenara koyarım ya da üstüne basmam etrafından dolanırım. Annemizden, nenemizden öyle duyduk. Çınar yaprağı, incir yaprağı aynı Fatma Ana’nın eli derler. Biz de onu bilerek ve saygı duyarak dikkat ederiz.”
“ANA FATMA ORUCUNU İNANÇLA TUTUYORUZ”
Bir diğer Çepni Alevilerden Fadime Karabıyık ise mana dünyasındaki Ana Fatma’yı, “O bizim her şeyimiz bütün kalbimizle Fatma’ya inandık. Fatma Ananın çektiği ıztırapları bizde çekmeyelim deriz. Evlatlarını doğramışlar, çok üzülmüş perişan olmuş. Ben de ekmek yaptığımda Fatma Ana’nın eli olsun derim. Her sene 12 gün oruç tutulur, aşure kaynatılır. 12 yıl sonrasında kurban keseriz. Ana Fatma orucunu inançla tutuyoruz. Ana Fatma’nın güzel ahlağı ile onun yolundan, yürümeye çalışırız” diye tanımlıyor.
“GÜÇLÜ KADINA ‘ANA FATMA GİBİ’ DERLER”
Fadime Karabıyık da Şerife Karayel gibi Çepni Alevilerde Ana Fatma semahı olduğuna işaret ederek, 3 kadının bu hizmeti gördüğünü aktardı.
Karabıyık, “Bizde Fatma Ana semahı derler. Üç bacı çıkar; biri gözcünün yanına, biri dedenin yanına diğeri de kapı kulunun yanına oturur. Başımız dönmeden zakirimizin deyişleri ile o anda kendimizden geçeriz. Bizde böylesi güçlü kadınlara, ‘Fatma Ana gibi bir kadınsın’ derler. Bize de öyle olmak yaraşıyor” ifadelerini kullandı.
Ersin ÖZGÜL- Rohat EMEKÇİ/ MANİSA