Pakistan Taliban’ı olarak bilinen Tehrik-i Taliban’ın (TTP) orduyla girdiği çatışmalardan yedi yıl sonra, Afganistan sınırına yakın bir yamaçta yaşam mücadelesi veren 100 aile halen evlerine dönemedi. 90 yaşındaki Shah Mast kızgın. Pakistan ordusunun TTP’ye karşı düzenlediği bir saldırının evini yıkmasından bu yana yedi yıldır evi dediği mağarada yaşıyor. “Bana hükümetten bahsetme. Yardım etmiyorlar” diyor.
Pakistan ordusu 2014 yılında TTP’yle yapılan görüşmelerin kesilmesi sonrası Afganistan’a yakın Tirah vadisinde isyancılara karşı bir saldırı başlattı. Korgeneral Asif Ghafoor 2017’nin ağustos ayında operasyonların tamamlandığını duyursa da savaş bugün de devam ediyor.
EVLERİNE GERİ DÖNEMİYORLAR
Bir ay önce komşu Afganistan’da Taliban iktidara gelirken, TTP, Tirah’ın hemen güneyindeki Kuzey Veziristan sınır bölgesinde Pakistan ordusuna yönelik yeni saldırılar düzenledi. Yalnızca bu ay TTP saldırılarında 10 asker hayatını kaybetti. İslamabad yönetimi yetkilileri, saldırılardan kaçan ailelere eve dönebileceklerini söylese de onlara yerinden edilmiş kişiler (IDP) statüsü vermeyi reddediyor. Savaş devam ederken ordunun da geri dönmelerine izin vermesi olası gözükmüyor. İzin verilse bile mağaralarda yaşayan birçok ailenin dönecek bir evleri olmadığı gibi seyahat olanağı da sağlanmıyor.
Dünyanın dört bir yanındaki silahlı İslamcı gruplar, Taliban’ın Afganistan’da yönetimi ele geçirmesini “ABD’ye karşı kazanılan zafer” olarak görüp cesaretlenirken hiçbiri Pakistan’daki gruplar kadar etkili olmayabilir. Belucistan eyaletinin Quetta kentindeki bir sınır karakoluna 5 Eylül’de düzenlenen bir bombalı saldırıda dört asker hayatını kaybetti ve 18 sivil yaralandı. Saldırıyı TTP üstlendi. İngiltere erkek ve kadın kriket takımları güvenlik endişelerini gerekçe göstererek 20 Eylül’de Pakistan’a yapacağı turu iptal etti.
ORDU UYARMADI VE GÜNLERCE YÜRÜDÜ
90 yaşındaki Shah Mast ise mağarasında yaşam sürüyor. Mast, kalabalık ailesinden yaklaşık 50 kişiyle birlikte Pakistan’ın Tirah vadisindeki köyünden kaçmak zorunda kaldı. Ailesiyle birlikte evlerinden kaçtıklarında hayvanlarının dışında çok azını yanlarına alabildiler. Yaya olarak yorucu bir seyahat ettiler. O ve ailesi üç gün boyunca sert kayalık arazide yürüdü.
Afganistan’daki Nangarhar sınırını geçtikten sonra Pakistan’a geri dönmeye karar verdiler ve Peşaver yakınlarındaki Charwazgi Mulankali köyünde bulunan mağaraya yerleştiler. Saldırılardan kurtarılan keçi ve koyunlara önderlik ettiler ancak birçoğunu yolculukta kaybettiler. Mast’a göre, yaklaşmakta olan saldırı konusunda ordudan herhangi bir uyarı gelmemişti.
TEMEL GIDAYA ERİŞİM GİDEREK ZORLAŞIYOR
Engebeli bir tepenin yamacında yer alan mağara, Tirah’tan yaklaşık 100 aileye ev sahipliği yapıyor. Mağara duvarlarına ısıyı korumak ve dekorasyon yapmak için renkli çarşaf ve kumaşlar asılmış. Elektrik için güneş enerjisine ihtiyaç duyan bu kişiler mağara tavanına astıkları tek bir ampulle aydınlanıyor.
Yemek pişirmek için ise toprağa kazılan ateş çukurları ve kilden yapılma küçük fırınlar var. Suyu ise tek bir kuyudan elde ediyorlar. Mast ve ailesi yemek bulmak için çiftçi oğlunun sürüsünden bir hayvanı ya satıyor ya da öldürüyor. Ya da kayalık nehir yatağını geçerek Peşaver’i Celalabad’a bağlayan otoyolun karşısındaki tepeye yürüyerek gıdaya erişebiliyor.
DOKTOR OLMAK İSTİYOR ANCAK OKULA GİDEMİYOR
14 yaşındaki Aftab Ali, ebeveynleri ve üç kardeşiyle paylaştığı mağarada oturuyor. Aftab tıp okumak için üniversiteye gitmek istiyor ancak ailesi böylesine bir zorlukla karşı karşıya olduğu için bunun mümkün olacağını düşünmüyor. Babası ise yakınlarda bulunan Bara’daki sanayi bölgesinde gündüzleri işçi, geceleri ise bekçi olarak çalışıyordu ancak gündüz çalıştığı işini kaybetti.
Aftab ve ailesinin de Mast’ınkine benzer bir hikâyesi var. TTP ile ordu arasında çatışma çıkınca kaçmak zorunda kaldılar. Mağarada kalan çocukların ise eğitim almak için yakınlarda gidebileceği yalnızca bir ilkokul ve yerel medreseler var.
AİLELER YERİNDEN EDİLMİŞ KİŞİLER OLARAK TANINMALI
Aftab’ın komşusu Khayal Muhammed kaldıkları Charwazgi Mulankali köyünün “alimler köyü” anlamına geldiğini söylüyor. “Bölgede sadece bir ilkokul var. Sorun, kimsenin ortaokula gitmek için ulaşımı karşılayamaması” diyen Muhammed, eğitim ve mali durumdan çok Taliban’ın Afganistan’ı ele geçirmesiyle ilgileniyor. Artan güvenlik tehdidinin her geçen gün eve dönme şansını yitirmesine neden olduğunu söylüyor. “Burada mağaralarda yaşayan hemen hemen herkes evlerine gitmek istiyor ama durum güvenli olmadığı için ordu bizi geri bırakmıyor” diyor. Hükümetin de durumun güvenli olmaması nedeniyle evlerine geri dönmelerine izin vermediğini ifade ediyor.
Pakistan’ın mali sıkıntıları ve cesaretlendirilmiş bir TTP’nin ülke çapında ortalığı kasıp kavurma ihtimali, ailelerin eve dönmek için uzun süre daha beklemek zorunda kalacağı anlamına geliyor. Hükümet, Tirah’taki topluluğu “yerinden edilmiş kişiler” olarak tanırsa yardım alabilirler. Muhammed’in talepleri ise basit: “Ya bizi ülke içinde yerinden edilmiş insanlar olarak tanıyın ya da evlerimize dönmemize izin verin. Bir mağarada arafta yaşamak hayat değildir.”
The Guardian’dan çeviren BirGün Çeviri Kolektifi