Dersim Nazimiye’de bulunan Kalmemo Sır Ziyaretinde uzun yıllardır hizmet yürüten Emine Kırmızıgül, gelen misafirleri ağırlıyor. Aile büyüklerinden gelen bu hizmet erkanını usulüne göre yürüten Kırmızıgül, Kalmemo Sır Ziyaretinin hikayesini anlattı.
Dersim Nazımiye’ye bağlı Günlüce (Kalmem) köyünde bulunan Kalmemo Sır Ziyaretini çok sayıda kişi ziyaret ediyor. Uzun yıllardır aile büyüklerinden kalan bu hizmeti devralan Emine Kırmızıgül, ziyaretin temizlenmesinden lokmaların pişirilmesine ve ziyaretçilerin ağırlanmasına kadar gibi bir çok hizmette emek veriyor.
“KERAMET SAHİBİ OLDUĞUNU ÖĞRENİYORLAR”
Kalmemo Sır’ın Horasan’dan gelerek Dersim Nazimiye’de bulunan Şeyh Hasan’ın kızı ile evlendiği bilgisini paylaşan Kırmızıgül, “Bir gün misafirleri gelmiş. Bir tarlası varmış, oraya darı ekmiş. Şeyh Hasan, Kalmemo Sır’a, ‘Tarlaya ayı alışmış. Onu koruyabilsen iyi olur’ demiş. O da, ‘Siz rahat uyuyun. Ben koruyacağım’ diye karşılık vermiş. Ağzından bir ses çıkarmış. Gidip sormuşlar ne olduğunu. Kalmem ayıyı öldürdüğünü söylemiş. Kendisine inanmamışlar. Gidip bakmışlar ki darının başağı ayının ağzında. Ondan sonra kendisine inanmışlar, keramet sahibi olduğunu düşünmüşler. Şeyh Hasan bunun üzerine kızını Kalmem’e vermiş. Evlilikten sonra Kalmem, eşine demiş ki, ‘Git babana söyle, bize bir tarla versin ekelim’. Kızı gitmiş, babasına söylemiş. Babası, ise öküzleri olmadan tarlayı nasıl süreceklerini sormuş. Kızı babasını ikna ederek darıları alıp gelmiş. Bunun üzerine Kalmem aşağıdan girmiş yukarıdan çıkmış. Arazinin nerdeyse hepsini almış. İlkbahar gelmiş. Buğday yavaş yavaş büyümüş. Koyunlar tarlanın içine girmiş. Eşi gitmiş tarlayı korumuş. Sonra susamış ve gidip annesinden su istemiş. Annesi su yerine ayran vermiş. Kalmem’in eşi ayranı içmiş, küçük bir kısmını dilinin altında tutmuş. Beraberinde getirip süt mayasının içine atmış. Sonra koyunlar telef olmuş. Şeyh Hasan bırakmış gitmiş” diye belirtiyor.
“KUREYŞ İLE SAĞDIÇLIK, AKRABALIK İLİŞKİSİ DEVAM EDER”
Şeyh Hasan’ın, adamlarına Kalmemo’yu öldürmesi emrini verdiğini dile getiren Kırmızıgül şöyle devam etti:
“Akşam olmuş, Şeyh Hasan adamlarından birini göndermiş ve akşam ne yemek olduğunu öğrenmesini istemiş. Ateşte bir tencere yemek varmış. Kalmemo, eşine bir kepçe yemek koymasını istemiş. Bir tabakta çeşit çeşit yemek olduğunu görünce şaşırırlar. Kalmemo sabah olunca hayvanlarını otlatmaya götürür ve Şeyh Hasan’ın adamları da peşinden gider. Kalmemo’nun üzerini aramak isterler ve o da üzerinde bir şey olmadığını söyler. Şeyh Hasan’ın adamları aç olduklarını söylerler. Kalmemo dirseğini kayaya vurur o kaya zerfete (bölgesel yemek) dönüşür. Zerfeti yedikten sonra Kalmemo’nun kerametli olduğuna inanırlar ve onu bırakıp giderler. Bir daha da rahatsız etmezler. Sonra Kureyş elçi yollayarak gelip evini yapmasını ister. Odur budur aralarında hısım, akraba, kirvelik, sadıçlık devam eder.”
KALMEMO SIR KİMDİR?
Kalmemo Sır, Dersim’de sır ve keramet sahibi olarak bilinen ve hakkında efsaneler anlatılan birisidir. Kalmemo Sir formunda ‘Sır’ sözcüğü keramet anlamına gelen sırdır. Anlatılan hikayelerde Kalmemo Sır ile Kureyş’in aynı dönemlerde yaşadıkları belirtilir. Kimilerine her ikisi sağdıçlar, aralarındaki pirlik ve taliplik ilişkisi sonradan doğmuştur.
Kalmemo ve Kureyş’in buluştuğu söylenen yerde bulunan ağaçlar ise kutsal kabul edilir. Yöre halkının inancına göre öteki kutsal ağaçlar gibi bunların da kesilmesi günahtır. Düzgün Baba’yı ziyarete gidenler oraya vardıklarında oturur, mum yakar, dua eder, lokmalarını dağıtır.
Halk arasında Doğu Dersim’de yaşamakta olan Şıh Mamedan, Alan, Demenan, Hayderan ve Arezan aşiretlerinin Kalmemo Sır’ın soyundan geldikleri kabul edilir.
Nuray ATMACA/DERSİM
