Kadına Yönelik İşlenen Şiddet ve Türevleri ANAHİTA ASMİN

25 Kasım Kadına Yönelik Şiddetle Mücadele Günü Kapsamında-2

Kadına yönelik şiddet, cinsiyeti nedeniyle ev içinde ve dışında kadına uygulanan sistematik şiddet davranışlarıdır. Bu şiddetin ardında, erkeklerin toplumun her alanında görülen egemenlikleri ve kadın ile erkek arasındaki eşitsizlikler yatar. Erkeklerin kadınlara şiddet uygulamasının nedeni: güç göstermek, öfke boşaltmak, kadınları kontrol etmek ya da cezalandırmaktır. Fiziksel, cinsel, psikolojik, ekonomik, dijital şiddet biçimlerinin tümü bu amaca yöneliktir. Şiddete maruz kalmak, kadının korku, çaresizlik ve güvensizlik içinde yaşamasına neden olur.

Fiziksel şiddet: Bedensel güç veya üstünlük, bir şiddet aracı olarak kadını kontrol etmek, denetlemek, küçük düşürmek, aşağılamak veya cezalandırmak amacıyla kullanılıyorsa “fiziksel şiddet” söz konusudur. Bu şiddet biçimi, fiziksel üstünlük kurarak, bedene temas ederek ya da eşya kullanarak uygulanabilir. Yumruk atmak, tokat atmak, ısırmak, boğmak, tekmelemek, bıçakla yaralamak, kafasına sandalye fırlatmak fiziksel temas içeren şiddet biçimlerine örnektir. Bağırmak, yumrukla tehdit etmek, korkutucu şekilde bakmak, kapıyı tekmelemek, eşya kırmak, sağlık sorunları olduğunda doktora gitmesine izin vermemek ise sindirmek amacıyla fiziksel üstünlük kullanılarak uygulanan şiddet biçimlerine örnektir.

Psikolojik şiddet: Duygusal güç veya ihtiyaçlar, kadını kontrol etmek, denetlemek, küçük düşürmek, aşağılamak, cezalandırmak amacıyla şiddet aracı olarak kullanılıyorsa “psikolojik şiddet” söz konusudur. Fiziksel şiddetin aksine psikolojik şiddeti tarif etmek daha zordur.

Psikolojik şiddet biçimlerinin bir kısmını aşağıdaki gibi sıralayabiliriz:

•  Duygusal ihtiyaçların (sevgi, ilgi, destek, değer vb.) kontrol sağlamak için keyfi şekilde karşılanması veya karşılanmaması,
•  İstediklerini yaptırmak için cezalandırıcı, küçük düşürücü, yaralayıcı, tehdit edici davranış ve tutumlar sergilemek,
• Duygu sömürüsü yapmak, suçlu hissettirmek, utandırmak, küsmek, surat asmak, alay etmek, küfür ve hakaret etmek,
• Kıskançlık adı altında, nerede, ne zaman, kiminle ne yaptığını, ne giydiğini “Bu elbiseyle dışarı çıkamazsın” gibi baskıcı ya da “Kendi iyiliğin için onunla görüşmeni istemiyorum” gibi karşı tarafı düşündüğünü ifade eden sözler ve davranışlarla denetlemek, sosyal ilişkilerini kontrol altında tutmaya çalışmak,
• Beceri ve yetilerini küçümsemek, karar mekanizmalarına dahil etmemek, bireysel haklarını yok saymak, yaptıklarını sürekli eleştirmek ve kendisini akılsız, aciz, yetersiz, beceriksiz, zayıf, muhtaç ve bağımlı hissettirmek,
• Yalnızlaştırmak; ailesi veya arkadaşları başta olmak üzere yakınlarından fiziksel veya duygusal olarak uzaklaştırmaya çalışmak, maddi ve manevi destek alabileceği bütün kişiler ve kuruluşlarla arasını bozmak ve bunlara ulaşımını engellemek; sevilmediğini, istenmediğini söylemek,
• Hasta, sorunlu ya da deli olduğunu hissettirmek,
• Kişiliği, fiziksel görüntüsü, ailesi vb. ile ilgili hakaret etmek,
• Gerçekleştirilmesi imkânsız taleplerde bulunmak, yerine getirildiğinde ise talepleri değiştirmek,
• Ne düşündüğünü, ne hissettiğini, ne istediğini, onun için neyin iyi olduğunu kadın adına tanımlamak, onun adına kararlar almak,
• Kadının sahip olduğu evcil hayvanlara, kadını cezalandırmak ve kontrol etmek amacıyla şiddet uygulamak,
• Çocukları suçlu hissettirmek için kullanmak, çocukların kaçırılacağı, gösterilmeyeceği, elinden alınacağına ilişkin tehditler savurmak; çocuklara şiddet uygulamak.

Cinsel şiddet: Cinselliğin, kadını kontrol etmek, denetlemek, küçük düşürmek, aşağılamak, cezalandırmak amacıyla şiddet aracı olarak kullanılmasına “cinsel şiddet” denir. Kadınlar, sıklıkla fiziksel şiddet sonrası cinsel şiddete maruz kalırlar. Ancak utandıkları ve kendilerini suçlu hissettikleri için çoğu kez cinsel şiddeti açıklayamazlar. Bu yüzden, evlilik içinde ve dışında cinsel şiddet çok yaygın olmasına rağmen, yapılan araştırmalarda cinsel şiddet oranının diğer şiddet biçimlerine göre daha düşük olduğu görülür. Tecavüz etmek, cinsel ilişkiye zorlamak, istemediği cinsel pozisyonlara zorlamak, “Hayır” dendiğini duymazdan gelmek, rızası olmadığı hâlde hoyratça ve acıtarak cinsel ilişkiye girmek, zorla ilaç, alkol veya uyuşturucu madde kullandırarak cinsel ilişkiye zorlamak, istemediği şekillerde, istemediği zamanlarda cinsel ilişkiye zorlamak ve cinsel bölgelerine dokunmak, cinselliği bir ceza/ödül yöntemi olarak kullanmak, başka kişilerle cinsel ilişkiye girmeye zorlamak, seks işçiliğine zorlamak, başka kişilerle cinsel ilişkiye girerken seyretmeye veya seyredilmeye zorlamak, cinsel ilişki için kadının rızasını tehdit, korkutma gibi yollarla inşa etmeye çalışmak, cinselliği kendi zevkine yönelik yaşamak, karşıdakinin ihtiyaç ve beklentilerini görmezden gelmek, sözle ve fiziksel yolla taciz etmek, teşhircilik yapmak, pornografik görüntüler izlemeye zorlamak, sürekli takip ederek telefon, internet gibi teknolojik araçlarla cinsel içerikli materyaller ya da konuşmalarla rahatsız etmek, onay almadan çıplak cinsellik içeren görüntüler çekmek ve cinsel içerikli görüntüleri yaymak ve yaymakla tehdit etmek, kadın bedenini ve cinselliğini aşağılayacak şekilde konuşmak yaygın görülen cinsel şiddet biçimleridir.

Ekonomik şiddet: Maddi güç ve üstünlük, bir şiddet aracı olarak kadını kontrol etmek, denetlemek, küçük düşürmek, aşağılamak, cezalandırmak amacıyla kullanılıyorsa “ekonomik şiddet” söz konusudur. En yaygın ekonomik şiddet biçimleri arasında, kadının çalışmasına, meslek edinmesine, okulu ya da kursu bitirmesine veya işinde yükselmesine engel olmak, gelir ve birikimine el koymak, borçlandırmak (kadının adına kredi çektirmek, senet imzalatmak, şirket açtırmak ve kredi kartını kullanmak), para biriktirmesine, hesap açmasına ve yatırım yapmasına engel olmak, oldukça düşük miktar harçlıklarla günlük yaşamını sürdürmesini istemek ve bu olmadığında ise fiziksel ya da psikolojik şiddet uygulamak, para için yalvartmak, kadının maddi gelirini sömürmek, maddi ihtiyaçlarını kadını denetlemek adına keyfi ve tutarsız bir şekilde karşılamak yer alır.

Dijital şiddet: Teknolojik araçlar, kadını kontrol etmek, denetlemek, küçük düşürmek, aşağılamak, cezalandırmak amacıyla kullanılıyorsa dijital şiddet söz konusudur. Son 10 yılda sosyal paylaşım siteleri aracılığıyla yaygınlaşan, dijital ortamda 7/24 gözetlenmesi ve takip edilmesini içeren şiddet biçimleri, “yeni kuşak şiddet” olarak da adlandırılmaktadır.

Dijital şiddet biçimlerinin bir kısmını aşağıdaki gibi sıralayabiliriz:

• Cep telefonuna sürekli mesaj göndermek ya da kadının mesaj göndermesini istemek,
  Israrlı bir şekilde cep telefonundan aramak,
• Akıllı telefon uygulamalarını kullanarak kadını takip etmek ve denetlemek,
  İletişim bilgilerini (telefon numarası, mail adresi, sosyal medya hesaplarını), ona sormadan başka kişilere vermek ve bu kişilerin de kadına rahatsız edici mesajlar ve görüntüler göndermesini istemek,
• Çıplak fotoğraflarını çekmek veya çekmekle tehdit etmek, gizli kamera ile kayıt almak, bu kayıtları internet üzerinden yaymak veya yaymakla tehdit etmek (özel savaş politikalarında kadınları ajanlaştırma, köy korucu, güvenlik, memur vb. sıklıkla düşürülme taktiği olarak kullanılır; Gülistan Doku, Rojin Kabais gibi genç kadınların kaybedildiği illerde özel harp dairesi kanalizasyon yöntemi olarak karşımıza çıkar),
• Sosyal medya üzerinden arkadaşlık kurarak, kadının kimlik bilgilerini almak, sonra da bu ilişkiyi sömürmek,
• Sosyal medya hesaplarını karıştırmak ve buradaki bilgilerle kadını denetlemek, tehdit etmek,
• Sosyal medyada kadını küçük düşüren, hakaret ve nefret içeren paylaşımlarda, yorumlarda bulunmak.

Flört şiddeti: Çok sayıda ergen ve genç kadın, yaşıtı olan erkek arkadaşı tarafından şiddete maruz kaldığı hâlde çoğunlukla yaşadıklarını anlamakta, anlamlandırmakta ve şiddetin belirtilerini tanımakta zorluk çekiyor. Flört şiddeti, korkutucu ve kafa karıştırıcı bir deneyimdir. İki kişinin birbirini “çift” olarak tanımlamasının ardından erkeğin, genç kadını kontrol etmeyi, denetlemeyi “hak” olarak görmesi, onun adına kararları vermek istemesiyle başlar. Yeni nesil flört şiddet türleri aşağıdadır.

Gaslighting
Gaslighting, bir kişinin diğerini kendi gerçeklik algısına karşı şüpheye düşürmek için manipülatif taktikler kullanmasıdır. Bu terim, 1944 yapımı “Gaslight” filmine dayanmaktadır; burada bir karakter, eşi üzerindeki psikolojik kontrolü artırmak için gaz lambalarını hafifçe açıp kapatarak onu delirdiğine ikna etmeye çalışır. Gaslighting, mağdurun deneyimlerini inkâr etmek, ona duygularını sorgulatmak veya kendisini hatalı hissettirmesine neden olmak için yalanlar ve çelişkili açıklamalar yoluyla uygulanan bir manipülasyon çeşididir.

Ghosting
Ghosting, bir kişinin ani ve beklenmedik bir şekilde, genellikle herhangi bir açıklama veya iletişim olmadan, bir ilişkideki diğer kişiyle tüm iletişimini kesmesidir. Bu davranış, diğer kişiyi terk etme veya ilişkiyi sonlandırma biçimi olarak kullanılabilir. Ghosting, duygusal olarak yaralayıcıdır çünkü mağdur ani bir şekilde terk edilir ve ona sorunları çözme veya ilişkiyi sonlandırmak için konuşma fırsatı verilmez.

Flört aşaması, karşımızdaki insanla romantik ilişkiye başlamadan ve yatırımımızı bu ilişkiye yapmadan önce kendimizi ve karşımızdakini tanımak için keyifli ve işlevsel bir süreçtir. Ancak tüm bunlar olurken, yukarıda açıklamış olduğumuz üç kavramın da ötesinde, kendimizi duygusal yaralanmalardan korumak, ilişkilerde kişisel sınırlarımızı bilmek ve güvenli iletişim dinamikleri içinde bulunmak, kendimizle ve diğer insanlarla olan ilişkilerimizde oldukça önem arz etmektedir.

Lovebombing
Romantik ilişkilerde karşılaşılan bir fenomen olan lovebombing, ilk başta masum görünebilir ancak derinlemesine incelendiğinde oldukça zararlı sonuçlar doğurabilir. Lovebombing, bir kişinin romantik ilişkide diğerine aşırı sevgi, ilgi ve dikkat göstererek hızla bağ kurma ve kontrol sağlama çabasıdır. Ancak, bu aşırı ilgi ve dikkat genellikle manipülasyonun bir parçasıdır ve gerçek niyetlerini gizlemek için kullanılır. Lovebombing’in temel özelliklerinden biri, manipülatörün mağduru kısa sürede etkilemek için yoğun bir şekilde çaba göstermesidir. İlişki başladığında, manipülatör genellikle mağduru sürekli olarak övmek, onunla sürekli iletişim hâlinde olmak ve her isteğini yerine getirmek için elinden geleni yapar. Bu aşırı ilgi ve dikkat, mağdurun kendisini özel ve değerli hissetmesini sağlar ve manipülatöre güven inşa etmesinde yardımcı olur. Ancak, lovebombing’in altında yatan niyetler genellikle sağlıklı bir ilişki değil, kontrol ve manipülasyon arayışıdır. Manipülatör, mağduru bağımlı hâle getirerek, istediği sonuçları elde etmeyi ve ilişkideki gücü ele geçirmeyi hedefler. Lovebombing’in bir sonucu olarak, mağdur genellikle manipülatörün gerçek niyetlerini görmekte zorlanır ve ilişkiyi sürdürmeye devam eder. Lovebombing’in zararlarından biri, mağduru duygusal olarak diğer kişiye bağımlı hâle getirerek kendi özgürlüğünü ve bağımsızlığını kaybetmesine neden olmasıdır. Manipülatör, mağduru kendi güvenini ve değerini manipüle ederek kontrol altına almaya çalışır. Ayrıca, lovebombing, mağduru diğer ilişki dinamiklerinden ve potansiyel kırmızı bayraklardan (red flag) uzaklaştırarak ilişkiyi sağlıksız hâle getirebilir.
Alıntı: Psikolog Fulya Özfidancı (bkz. butunpsikoloji.com)

Israrlı takip: Kadının kendisini güvende hissetmesini engelleyen, şiddete uğrama korkusuna ve endişeye yol açan, kasıtlı bir biçimde tekrarlanan, tehditkâr tutum ve davranışlardır.

• Takip etmek, yoluna çıkmak, korkutmak, telefonla veya teknolojik araçlarla rahatsız etmek,
• Kadına ait görsel ya da yazılı bir materyali yaymak,
• İnternette dolaşımını, ziyaret ettiği siteleri, sosyal medya hesaplarını, elektronik posta, kısa mesaj ve diğer yollarla yaptığı haberleşme trafiğini ve iletişimini gözetim altına almak,
• Kadının evine ya da işyerine gizlice girmek, huzursuz etmek, “rahat bırak” uyarılarına aldırmadan ısrarla peşinden gitmek, eski sevgilinin arkadaş çevresiyle iletişim kurmak ve bilgi almaya çalışmak gibi davranışlar en sık karşılaşılan ısrarlı takip biçimleridir. (Mor Çatı Kadın Sığınma Vakfı internet sitesinden alınmıştır)

Kadına Yönelik Mobbingin Özellikleri
• Sistematik ve Sürekli: Mobbing, tek bir olaydan ziyade tekrarlanan ve süregelen olumsuz davranışlardan oluşur.
• Psikolojik Baskı: Baskının temelinde kişiyi değersizleştirme, güçsüzleştirme ve işinden uzaklaştırma amacı yatar.
• Cinsiyet Temelli: Mobbing, cinsiyete dayalı ayrımcılık, cinsiyetçi yaklaşımlar ve kadınları hedef alan saldırılarla kendini gösterebilir.

Kadına Yönelik Mobbingin Yöntemleri
• İzolasyon: Kadını işyerinde yalnız bırakma, kimseyle konuşturmama veya izole etme.
• Küçük Düşürme: Herkesin önünde aşağılama, küçük düşürücü şakalar yapma veya aptal yerine koyma.
• Dışlama ve Dedikodu: Kötü niyetli söylenti ve dedikodular yayma, meslektaşlarıyla arasını açma.
• Sözel ve Cinsel Taciz: Müstehcen bir dil kullanma, uygunsuz cinsel içerikli tekliflerde bulunma veya sözel şiddet uygulama.
• İş Yükünü Etkileme: Kadının yetkinliklerini hiçe sayma, sürekli eleştirme veya yetersiz görevler verme.
• Fiziksel Şiddet: DİSK’in de belirttiği gibi, çay dökme gibi kaza süsü verilmiş eylemler de bu kapsamda değerlendirilebilir.

Kadına yönelik erkek şiddeti yaşamın her alanında kadınları tehdit ediyor. Mevcut siyasi iktidarın toplumsal cinsiyet eşitsizliğini derinleştiren politikaları ve söylemleri kadına yönelik şiddeti besliyor. Çalışma alanlarında kadınların karşı karşıya kaldığı şiddet ve cinsel taciz, mobbing kadının insan haklarının ve çalışma hakkının ihlalidir.

Şiddetten ve tacizden arındırılmış işyerleri her kadının en temel hakkıdır. Bu amaçla:

• Kadına yönelik şiddet ve tacizi besleyen söylem ve uygulamalardan vazgeçilmelidir.

• İstanbul Sözleşmesi ve 6284 sayılı yasa etkin bir şekilde uygulanmalıdır.

• İşyerlerinde şiddet ve cinsel tacizi önleyecek politikalar uygulanmalı, mekanizmalar devreye sokulmalıdır.

• ILO 190 sayılı sözleşme onaylanmalıdır.

Yaşasın Kadınların Örgütlü Mücadelesi DİSK Kadın Komisyonu – KESK Kadın Meclisi – TMMOB Kadın Çalışma Grubu – TTB Kadın Hekimlik ve Kadın Sağlığı Kolu

Öz cümle: Şiddet, toplumsal cinsiyet eşitsizliğinin bir sonucudur. Bunu önlemek isteyen herkes kamusal ve özel alanda eşit başkanlık, fermuar sistemi vb. kadın kotalarını uygulamak ile yükümlüdür.

Şiddetsiz bir toplum mümkün; sürekli eğitim ile, “can” kavramını özümsemiş, “can” deyince aklına sadece erkek gelmeyen, kadınların sadece mutfakta olmadığı bir Alevi toplumu da… mümkün.

Aşk-muhabbet ile…