Yol medeniyettir demişlerdi ama…

Siyasi iktidarı boyunca her eleştiriyi ‘duble yollar yapıyoruz’ diye karşılayan AKP iktidarında en çok yıkılan binaların devlete ve kamuya ait olması artık kimseyi şaşırtmıyor. Son deprem, hastaneleri, yolları ve havaalanlarını vurdu

Yadigar Aygün

Mereş merkezli 6 Şubat’ta meydana gelen deprem nedeniyle devlet hastanelerinin yanı sıra çok sayıda devlet binası da zarar gördü. Deprem, bölgedeki altyapı ile birlikte iletişim ve enerji hatlarına da zarar verdi. Yollardaki göçükler nedeniyle ulaşımda aksamalar yaşanırken, yıkılan kamu binalarının ve yolların çoğunun devlete yakın müteahhitler tarafından yapıldığı ortaya çıktı. Kamu binalarına ve otoyollara milyonlarca lira harcandı. Bütün bunlar olurken Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Adil Karaismailoğlu ise, deprem bölgesinde yaptıkları “dayanıklı yollar sayesinde ulaşımı kesintisiz sürdürdüklerini” belirtiyordu.

Havalimanı rezaleti

Meletî’de havalimanının çatısı çöktü. Kısa süre uçuşlara kapatılan alan daha sonra uçuşlara açıldı. Ama asıl büyük skandal Hatay havalimanındaydı. Havalimanı pisti yarıldı. Kullanılamaz hale geldi. Oysa TMMOB, havalimanına tehlikeli fay hatları üzerinde olması sebebiyle itiraz etmişti. Gazeteci Bahadır Özgür konuyla ilgili şunları yazdı: “Doç. Dr. Emre Özşahin, Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi’nde uzmanken 2010’da yaptığı çalışmada, jeomorfolojik özellikler dikkate alınmadan bilinçsizce yapılan havalimanı için “Yağışta sel basar, depremde pist çöker” diye uyardığını belirtti. Havalimanının inşa edileceği yeri 1998’de sel basmış. 2004’te havalimanı için DSİ’den rapor istenmiş. Raporda ‘Martta çok yağış oldu, Suriye baraj kapaklarını açtı’ denilmiş. Özşahin bunun bilimsel açıdan yanlış olduğunu belirtiyor. 2009 ve 2014’te havalimanını sel basıyor. Bunu baştan düşünmeyen iktidar, sele karşı drenaj vb. gibi önlemler için pisti inşa ettirdiği firmaya bir ihale daha veriyor. 2019’da havalimanı bir kez daha suya gömülüyor.”

Akraba müteahhitler

Bu havalimanı YDA inşaat tarafından yapıldı. Yeniçağ gazetesi yazarı Orhan Uğuroğlu, 25 Aralık 2019’da YDA ile ilgili şunları yazmıştı: “YDA inşaatın sahipleri olan Hüseyin Arslan ve Cüneyt Arslan’ın kız kardeşi, AKP kurucu üyesi ‘Mücahit Arslan’ olarak tanınan Ali İhsan Arslan’ın öz amcası Hüseyin Arslan ile evli. Hüseyin Arslanların isim benzerliğinin yanı sıra akrabalık ilişkileri olması da YDA inşaatı 17 yıllık AKP iktidarı döneminde ‘yıldızı parlayan’ müteahhitler arasına girmesi de dikkat çekti. Ali İhsan Arslan, Cumhurbaşkanı ve AKP Genel Başkanı olan Recep Tayyip Erdoğan’ın İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı döneminde ve daha sonra cezaevine girdiği dönemde de güvenini kazanarak Erdoğan tarafından 2001 yılında ‘AKP kurucusu’ yapıldı. Arslan, AK Parti’nin kuruluşundan sonra Türkiye Erdoğan’a Başbakanlığı ve Cumhurbaşkanlığı döneminde danışmanlık yaptı.” Bu ve benzeri ilişkiler ve akraba müteahhit firmalar depremde yıkımların nedenini açıklıyor.

Limanda bir Limak!

Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı Denizcilik Genel Müdürlüğü, deprem nedeniyle İskenderun Limanı’nda rıhtımda yer yer çökmeler olduğunun tespit edildiğini bildirdi. Burada çıkan büyük yangın yine İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin müdahalesi ile söndürülebildi. İskenderun’a 1. Dünya Savaşı sonrasında Hatay ili Fransa yönetimindeyken, küçük bir liman yapılmıştı. 1939 yılında Hatay Cumhuriyeti Türkiye ile birleşince, bu liman da Devlet Limanları İşletmesi Umum Müdürlüğü’ne bağlandı. Demiryolu bağlantısı göz önüne alınarak 1942 yılında Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları’na bağlanan liman daha sonra çeşitli yıllarda yapılan ek tesislerle genişletildi. 20 Aralık 2011 tarihinde liman işletme hakkı özelleştirme kapsamında 36 yıl için Limak Holding’e devredildi. Limak Holding, ihaleye 372 milyon dolar teklif vererek almıştı. İskenderun Limanı’nın devrine ilişkin imtiyaz sözleşmesi dönemin Adalet Bakanı Sadullah Ergin, Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanı Binali Yıldırım’ın katılımıyla imzalanmıştı.

Hep aynı şirketler

Depremde hasar gören Tarsus-Adana-Gaziantep (TAG) Otoyolu’nun Osmaniye-Dîlok (Antep) arası ulaşıma kapanmıştı. TAG Otoyolu, Silahtaroğlu İnşaat tarafından 2014 yılında inşa edildi. Aynı şirket 2013 yılında, AFAD binasının ihalesini de aldı. 2015 yılında hizmete açılan bina için şirkete 67 milyon 700 bin lira ödendi. Silahtaroğlu şirketinin aldığı ihaleler sadece bununla sınırlı değil. 5 Temmuz tarihinde İzmir’deki “Havaalanı Ayrı-Otoyol Kavşağı-Torbalı-Belevi Yolu km:0+000-” ihalesi, duyuru yapılmadan 21-b ile düzenlendi. 441 milyon 51 bin TL yaklaşık maliyet hesaplanan ihaleyi, özel olarak davet edilen Silahtaroğlu İnşaat, Yazıcıoğlu İnşaat ile birlikte 410 milyon 30 bin TL’ye aldı. Bu ihaleden bir gün sonra Silahtaroğlu’na bir ihale daha verildi. Yine 21-b usulünün kullanıldığı ve bu sayede duyuru yapılmadan düzenlenen “Sabiha Gökçen Havalimanı 3. Etap İşler Yapım” ihalesi de Teknomel’le birlikte Silahtaroğlu İnşaat’a verildi. Böylece, Silahtaroğlu İnşaat’a özel davetle 2 günde 3 milyar 149 milyon 978 bin liralık ihale verilmiş oldu. Silahtaroğlu Yönetim kurulu Başkanı, Murat Silahtaroğlu, bağımsız aday olarak 7 Haziran 2015 seçimlerinde Wan’da Bağımsız Milletvekili adaylığından başvurup daha sonra geri çekilmişti.

Pazarlık usulü ihale ne demek?

4734 Sayılı Kamu İhale Kanunu’nun pazarlık usulünü düzenleyen 21. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi hükmüne göre, “Doğal afetler, salgın hastalıklar, can veya mal kaybı tehlikesi gibi ani ve beklenmeyen veya yapım tekniği açısından özellik arz eden veya yapı veya can ve mal güvenliğinin sağlanması açısından ivedilikle yapılması gerekliliği idarece belirlenen hallerde veyahut idare tarafından önceden öngörülemeyen olayların ortaya çıkması üzerine ihalenin ivedi olarak yapılmasının zorunlu olması” halinde pazarlık usulü ile ihale yapılabilecektir” deniliyor.

Yollar ikiye yarıldı

Deprem sonrası Hatay Reyhanlı yolu ortadan ikiye ayrıldı. Hatay Büyükşehir Belediyesi tarafından tamamlanan Reyhanlı ile Gazimürsel Mahallesi arasındaki ulaşımı sağlayan bağlantı yolu, 22 Haziran 2020 tarihinde törenle açılmıştı. Eski Reyhanlı yolu olarak da bilinen ve Büyükşehir Fen İşleri Daire Başkanlığı tarafından yolun açılışına Hatay Belediye Başkanı Lütfü Savaş ile birlikte CHP yöneticileri katılmıştı. Açılış töreninde Büyükşehir Fen İşleri Daire Başkan Hasan Ziya Hamidioğulları, yolun maliyetinin 3 milyon 850 bin Türk Lirası’na mâl olduğunu ifade etmişti. Hamidioğulları, “7 buçuk kilometre uzunluğunda ve 8 metre genişliğinde yaptığımız bu yolda 17 bin ton beton asfalt kullandık. Reyhanlı’yı bu yıl 25 bin ton beton asfaltla daha buluşturacağız” demişti.

‘Güvenli’ demişti

Nurdağı-Gazinatep Karayolu da depremde zarar gören yollardan biri. Nurdağı-Antep karayolunun temel atma törenine Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Adil Karaismailoğlu katılmıştı. Karaismailoğlu, yaptığı konuşmada, “AK Parti iktidarları boyunca 20 yılda 100 yıllık yatırım ihtiyacının karşılandığını, 2003’den bu yana ülkenin ulaşım ve iletişim altyapısına 1 trilyon 670 milyar liranın üzerinde yatırım gerçekleştirdiklerini” belirtmişti. Karaismailoğlu, Nurdağı-Gaziantep Yolu’nun hizmete sunulmasıyla “güvenli, konforlu ve hızlı erişim imkânı sağlanacağını” söylemişti.

Erkenek tüneli çöktü

Depremde Erkenek tünel hattında da ulaşım yapılamaz hale gelmişti. Erkenek Tüneli, Karayolları Genel Müdürlüğü tarafından yapıldı. Yapımına 2011’de başlanan, zemindeki aşırı şişme ve deformasyon problemleri nedeniyle planlandığı sürede tamamlanamayan Erkenek Tüneli, Meletî’nin Doğanşehir ve Semsûr’un Gölbaşı ilçelerini birbirine bağlıyor. Toplam maliyeti yaklaşık 253 milyon lira olan ve bin 816 metre uzunluğunda 2 tüpten oluşan tünel, Serhat’ı Meletî üzerinden Akdeniz Bölgesi’ne bağlıyor. En zorlu tünel çalışması olduğu belirtilen ve yapımında son teknoloji cihaz ve makinelerin kullanıldığı tünel, “mevcut zor ve riskli yolu güvenli ve konforlu hale getiriyor” diye kamuoyuna yansıtılmıştı.

2 köprü yıkıldı

Deprem’de Semsûr-Çelikhan yolunda Bulam 3 Köprüsü yıkıldı. Yine Çelikhan-Sürgü yolunda Recepbey Köprüsü yıkıldı. Ayrıca, depremde, Nurdağı Viyadüğü orta ayağında kaplama betonu kırıldı. Osmaniye-Dîlok istikameti 052-13-01 No’lu yolda oluşan çökmeler nedeniyle araç trafiğine kapanmıştı. Osmaniye-Dîlok istikameti 052-13-05 (Başpınar Viyadüğü) Nolu yolda oluşan çökmeler nedeniyle araç trafiğine kapatılmıştı. Osmaniye-Dîlok istikameti ve Dîlok-Osmaniye istikameti (052-11, 052-12, 052-13 KK No’lu yol da oluşan çökmeler nedeniyle) araç trafiğine kapatılmıştı. Tohma Köprüsü’ndeki derzlerde meydana gelen açılmalar nedeniyle Meletî-Yazıhan ortası da trafiğe kapatılmıştı. Deprem sonrası ortaya çıkan manzara hem iktidar tarafından bizzat yapılan yapılar, hem de iktidara yakın müteahhitler tarafından yapılan devlet binalarının, yolların, hastanelerin ve hava alanlarının çürük olduğunu gösterdi. İktidar bazı müteahhitleri tutuklayarak dikkatleri dağıtmak ve sorumluluktan kurtulmaya çalışıyor. Ancak depremle ilgili tartışmaların kolay bitmeyeceği görülüyor.

Valilikler, yurtlar yıkıldı

Depremde bazı bölümlerinde duvar çökmeleri olan, duvarlarının önemli bir bölümü çatlayan yaklaşık 80 yıllık Malatya Hükümet Konağı da elverişsiz duruma geldi ve boşaltıldı. Valiliğin geçtiğimiz aylarda İl Milli Eğitim Müdürlüğü’nün de nakledildiği İMKB Fatma Aliye Borsa Kız Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi binasına taşındığı bildirildi.

Hatay Valiliği de aynı

20 Şubat 2023 tarihinde Hatay’ın Defne ilçesinde AFAD verilerine göre 6.4, Samandağ ilçesinde ise 5.8 büyüklüğünde iki deprem daha meydana geldi. Deprem sonrası Hatay AFAD Koordinasyon Merkezi de boşaltılırken, kamu binaları içinde en büyük hasarı Hatay Valiliği aldı. Tarihi binanın büyük bir bölümü yıkılarak tamamen kullanılamaz hale geldi. Depremin merkez üssü Defne’de kaymakamlık binasının bulunduğu yolda göçükler, Uğur Mumcu Meydanı’nda bulunan köprüde yarıklar oluştu.

Yurtlarda hasar büyük

Hatay’da bulunan İskenderun KYK yurdunda ve Beyazıd-ı Bestami Erkek Öğrenci Yurdu’nda göçük ve hasarlar meydana geldi. Asma tavan ve duvarlarda ciddi hasarlar oluştu, dolaplar devrildi. Antakya KYK Kız Öğrenci Yurdu’nda ise göçük altında öğrenciler olduğu belirtildi. Nurettin Topçu KYK Yurdu’nda hasarın olduğu, çatlakların bulunduğu kaydedildi.

Hastane çökerse…

Hatay’ın İskenderun ilçesinde 55 yıldır hizmet veren İskenderun Devlet Hastanesi’nin yoğun bakım ünitesinin bulunduğu 6 katlı A Blok depremde yıkıldı. 2012 yılında “Depreme karşı dayanıksız” raporu verildiği halde hastane için herhangi bir önlem alınmadı ve 70 kişi yaşamını yitirdi. İskenderun merkezde 1968 yılında açılan hastane önce SSK hastanesi olarak hizmet verdi. 1992’de kapasitesi arttırıldı, 2005’te ise adı İskenderun Körfez Devlet Hastanesi diye değiştirildi. 2006 yılında her iki hastane İskenderun Devlet Hastanesi adı altında birleştirildi. Ayrıca, depremde Meletî’da bulunan Özel Divan ve Özel Gözde hastaneleri de yıkıldı. Semsûr Gölbaşı’ndaki bir hastane de ağır hasar gördü. Semsûr’daki Belediye Başkanlığı da binası deprem sonrası tamamen yıkıldı. Dört katlı binadan geriye sadece tabelası kaldı. Belediye binasının hemen yanında AB finansmanı ve projesine göre yapılan binanın ise camları bile kırılmadı. Bu durum, yapı denetçilerinden biri olan belediyenin kendi binası bile denetlemediğini ortaya koydu.